Belang grensregio’s centraal bij parlementaire avond Euregio

Europarlementariërs Jeannette Baljeu (VVD) en Jens Geier (SPD) gingen in een tweetal talkrondes met elkaar in discussie over deze vraag. Aan bod kwamen onderwerpen als landbouw, onderwijs, criminaliteit en windmolens. De avond werd in het Nederlands en Duits gemodereerd door Andreas Gebbink, hoofdredacteur van de redacties in Kleve en Emmerich van het Duitse regionale dagblad NRZ en expert op het gebied van Nederlands-Duitse betrekkingen.

Na het welkomstwoord van Hubert Bruls, burgemeester van Nijmegen en voorzitter van de Euregio Rijn-Waal, ging Sjoerd van der Heijden, voormalig masterstudent Human Geography aan de Radboud Universiteit in op de Europese verkiezingen in de grensstreek. Hij heeft onderzoek gedaan naar de territoriale identiteit in de Nederlandse politiek en in het Europees parlement. Zo liet hij zien dat er in de Nederlandse politiek duidelijke verschillen te zien zijn tussen partijen met een lokale, een nationale of een kosmopolitische identiteit. De eerste talkronde met de Europarlementariërs stond in het teken van het ontbreken van de Europese grensregio’s in de verkiezingsprogramma’s van de verkiezingen voor het Europees parlement afgelopen juni. En dat terwijl de grensregio’s in de jaren ‘90 van de vorige eeuw nog als motor van het Europese eenwordingsproces werden beschouwd.

Structuurfondsen op de schop

Het verkiezingsprogramma van de VVD draaide om Europa als politieke speler, migratiebeleid, economische vraagstukken en digitalisering. Ook werd benadrukt dat bestaande structuurfondsen moeten worden hervormd. Het idee is dat de gelden in de toekomst rechtstreeks aan de lidstaten worden betaald en niet meer in structuurfondsen worden ondergebracht. Daarmee rijst de vraag wat dat betekent voor Interreg- en Euregioprojecten. De Euregio’s vrezen dat het verdwijnen van structuurfondsen grote nadelen voor de grensregio’s met zich mee kan brengen, omdat landelijke overheden vaak minder oog voor grensregio’s hebben. Zij tekenden eerder al een gezamenlijke resolutie voor de instandhouding ervan.

Moderator Gebbink vroeg de parlementariërs bovendien naar de gevolgen van de ruk naar rechts voor de werkzaamheden in het Europees Parlement. Geier, al sinds 2009 lid van het Europees Parlement, merkt op de dat de toon in het parlement agressiever is geworden. Verder is te merken dat een grote groep christendemocraten kijkt of er meerderheden via rechts behaald kunnen worden. Ook de grenscontroles kwamen aan bod. Open grenzen zijn voor de grensregio al jarenlang een vanzelfsprekendheid en zorgen voor samenwerking, economische voordelen en sociale contacten, zo waren Baljeu en Geier het eens.

Europees landbouwbeleid

Na de pauze hield prof. dr. Gerry van der Kamp-Alons, universitair hoofddocent Internationale betrekkingen binnen de Sectie Politicologie aan de Radboud Universiteit Nijmegen, een inspirerende lezing over het Europese agrofoodbeleid. Waar het ooit draaide om voedselzekerheid, ligt nu de nadruk steeds meer op duurzaamheid. Toch is er nog veel werk te verzetten: hoe kan dit beleid toekomstbestendig, efficiënter en minder bureaucratisch worden gemaakt? Voor agrariërs is vooral een langetermijnvisie en een helder, werkbaar beleid van groot belang”, aldus Van der Kamp-Alons.

 Feit is dat er grote uitdagingen liggen met een inmiddels gesloten Europees handelsakkoord met de Mercosur-landen. De Tweede Kamer stemde recent opnieuw tegen dit verdrag met de Zuid-Amerikaanse landen Brazilië, Argentinië, Uruguay, Bolivia en Paraguay, uit angst voor oneerlijke concurrentie voor Europese boeren. Moeten we blijven vertrouwen op vrijhandel of hebben we ook een vorm van protectionisme nodig? Baljeu geeft aan het vrijhandelsakkoord te steunen en is bij dat het Mercosur-akkoord eindelijk gesloten kon worden. Voor Jens Geier is het vooral belangrijk dat de veiligheid van werknemers op de werkvloer in acht wordt genomen en dat met het akkoord geen kinderarbeid wordt gesteund.

Uitbuiting van arbeidsmigranten

Het aantal arbeidsmigranten in de grensregio is in de afgelopen jaren sterk toegenomen. Door de krapte op de arbeidsmarkt is de vraag naar personeel groot, en door de krapte op de woningmarkt is het bovendien moeilijk om goede huisvesting voor nieuwe werknemers te vinden. Uitzendbureaus proberen dit op te lossen door zowel de werving van personeel als de huisvesting van arbeidsmigranten te verzorgen. Lastige situaties ontstaan langs de grens, waar arbeidsmigranten regelmatig in dienst treden bij Nederlandse bedrijven, om vervolgens over de grens in Duitsland gehuisvest te worden – vaak onder erbarmelijke omstandigheden. Dit maakt het ingewikkeld voor de instanties die verantwoordelijk zijn voor controle en toezicht om grip te krijgen op deze vorm van uitbuiting.

Hernieuwbare energie

Een ander belangrijk thema binnen de EU is de winning van hernieuwbare energie. Feit is dat grensoverschrijdende energieprojecten doorgaans lastig te realiseren zijn omdat nationale wetgeving vaak voor belemmeringen zorgt. Tegelijkertijd hebben Nederland en Noordrijn-Westfalen veel projectideeën voor meer samenwerking op het gebied van energieopwekking en -distributie, zoals de bevordering van energiegemeenschappen, energiehubs en experimenteerruimtes voor bijvoorbeeld grensoverschrijdende warmtenetten, aquathermie of geothermische energie. Hoe kan Europa dit soort samenwerking bevorderen? Baljeu en Geier waren het erover eens dat er meer Europees energiebeleid gemaakt moet worden, ook om minder afhankelijk te worden van energie buiten de EU. Baljeu haalde expliciet de Delta Rhine Corridor aan, een grootschalig project om ondergrondse waterstof en CO2-leidingen aan te leggen vanuit de Rotterdamse haven, via Moerdijk naar Duitsland.

Een ander heet hangijzer is de plaatsing van windmolens in de Nederlands-Duitse grensregio. Bij Winterswijk, Emmerich en Kranenburg moeten windturbines verrijzen: plannen die aan Nederlandse zijde van de grens weerstand oproepen en plannen die directe gevolgen hebben voor kwetsbare Natura 2000-gebieden. Is er in de grensregio's een sterkere Europese planningswetgeving nodig die rekening houdt met de belangen aan beide kanten van de grens? De Europarlementariërs waren niet voldoende op de hoogte van dit probleem in de grensregio en willen gaan bekijken in hoeverre zij hier kunnen helpen en hierin kunnen bemiddelen.

Grensoverschrijdende criminaliteit

ander onderwerp dat de inwoners van en bestuurders in de grensregio bezighoudt is de toegenomen criminaliteit, bijvoorbeeld in de vorm van plofkraken. Nederlandse plofkraakbendes hebben hun werkterrein naar Duitsland verlegd: hier zijn geldautomaten vaak goed gevuld en minder goed beveiligd dan in Nederland. Criminaliteit stopt niet aan de grens, en daarom hebben Bondsdagleden opgeroepen tot nauwere samenwerking tussen de Nederlandse en Duitse politiediensten in de grensregio.

Interreg als smeermiddel

In zijn slotwoord bedankte Harold Zoet, gedeputeerde van Provincie Gelderland, de aanwezigen voor de levendige, open discussies en benadrukte dat de grensregio’s meer aandacht verdienen: “In de aanloop naar de Europese verkiezingen is gebleken dat de grensregio’s vaak te weinig aandacht krijgen, terwijl zij Europa in het klein vertegenwoordigen. Deze regio’s verdienen onze bijzondere aandacht en inzet.” Zoet riep de aanwezigen bovendien op om zich sterk te maken voor het behoud van Interreg-fondsen op regionaal niveau. “Interreg fungeert als smeermiddel tussen grenzen en maakt innovatieve projecten mogelijk. Het is cruciaal dat deze middelen niet via nationale overheden worden verdeeld, maar blijven waar ze het meest nodig zijn: in grensregio’s zoals de onze.”

Met dank aan Grenspost Düsseldorf voor de tekst.